Στερεύουν τα «δάκρυα του Αιγαίου»: ΣΤΑΧΤΗ ΤΑ ΜΙΣΑ ΜΑΣΤΙΧΟΔΕΝΤΡΑ

Πηγή της μαστίχας η Χίος, βλέπει τώρα το σημαντικότερο προϊόν της να αφανίζεται. Η ιστορία της διάσημης ρητίνης από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα

 

Η μαστίχα Χίου είναι φυσική, αρωματική ρητίνη που περιέχει έναν μοναδικό συνδυασμό από 80 και πλέον θεραπευτικά και αρωματικά συστατικά. Η μέθοδος παραγωγής της παραμένει αναλοίωτη από την αρχαιότητα.

 

Πουθενά αλλού στον κόσμο τα δάκρυα δεν είναι τόσο πολύτιμα όσο στη Νότια Χίο... Από την αρχαιότητα, το νησί του Βόρειου Αιγαίου έχει ταυτιστεί με τη διασημότερη φυσική ρητίνη της ελληνικής γης, τη μαστίχα.

Οι επιφανείς κυρίες της αρχαίας Ρώμης χρησιμοποιούσαν οδοντογλυφίδες από μαστιχόδεντρα για να λευκαίνουν τα δόντια τους. Πολλοί αρχαίοι συγγραφείς, γιατροί και φιλόσοφοι από την Ελλάδα, τη Βαγδάτη, τη Σεβίλλη αναφέρονται στις φαρμακευτικές ιδιότητες της μαστίχας, που καταγράφηκε ως η πρώτη φυσική τσίχλα του αρχαίου κόσμου. Σύμφωνα με τον Πλίνιο, η τιμή της στην αρχαία Ρώμη ήταν 10 δηνάρια η λίβρα, όταν το μαύρο πιπέρι στοίχιζε 4 και το τζίντζερ 6.

Οι φραγκισκανοί μοναχοί τη χρησιμοποιούσαν για το «βάλσαμο της Ιερουσαλήμ», μια θαυματουργή αλοιφή που παρουσίασαν στο Μιλάνο το 1712.

Οι αυτοκρατορικοί γιατροί του Ιουστινιανού την έβαζαν στις καλλωπιστικές τους κρέμες, οι Αραβες στα φαγητά, οι Ισπανοί χειρουργοί του 18ου αιώνα στις σκόνες τους, οι Γάλλοι του 1720 στα αποσμητικά τους.

Το πρώτο λουκούμι
Στα μέσα του 18ου αιώνα, όταν η ζάχαρη έφτασε από τον Νέο Κόσμο στην Κωνσταντινούπολη, ο σουλτάνος προσκάλεσε τους διασημότερους ζαχαροπλάστες της αυτοκρατορίας να δημιουργήσουν το απόλυτο γλύκισμα.

Ενας απ' αυτούς συνδύασε σιρόπι ζάχαρης, φιστίκια και μαστίχα Χίου για να φτιάξει το πρώτο λουκούμι...

Η δυναμική είσοδός της στην αγορά, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις, έγινε στην ελληνιστική εποχή (336-146 π.Χ.) από Χιώτες μεγαλέμπορους με γραφεία στην Αίγυπτο.

Maona di Scio
Στο Βυζάντιο συγκαταλεγόταν στα πολυτελή εξαγωγικά αγαθά της αυτοκρατορίας, αν και η μεγάλη ανάπτυξη ήρθε με τους Γενοβέζους.

Το 1346 μετά από αδυσώπητο ανταγωνισμό, 29 άρχοντες από τη Γένοβα καταλαμβάνουν το νησί και ιδρύουν τη Maona di Scio.

Κυβέρνησαν δύο αιώνες τη Χίο, οργάνωσαν τα φρουριακά Μαστιχοχώρια, πάταξαν τις πειρατικές επιδρομές και συστηματοποίησαν την παραγωγή της μαστίχας, που εξαγόταν σε Κωνσταντινούπολη, Μικρά Ασία, Αρμενία, Συρία, Αίγυπτο, Δυτική Ευρώπη.

Οι ποινές για το λαθρεμπόριο ξεκινούσαν από βαριά πρόστιμα και έφταναν μέχρι τύφλωση, ακρωτηριασμό και θάνατο δι' απαγχονισμού...

Η ΠΑΡΑΓΩΓΗ

Τα τρία μυστικά της επιτυχίας

Αν και σχίνοι ευδοκιμούν σε όλη τη Μεσόγειο, η μαστίχα συλλέγεται μόνο κάτω από το «φυσικό και μυστηριώδες όριο» -κατά τον γλωσσολόγο Pernot- που δημιουργούν τα χωριά Λιθί, Αγ. Γεώργιος Συκούσης και Καλλιμασιά. Κάθε προσπάθεια να επεκταθεί η καλλιέργεια απέτυχε.

Σύμφωνα με την Ενωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου, τα «μυστικά» είναι τρία. Το πρώτο είναι το ιδιαίτερο μικροκλίμα. Η Χίος έχει μακρόστενο σχήμα, με ψηλά δασωμένα βουνά στο βόρειο τμήμα, που συγκρατούν την υγρασία και εξασθενούν τους βοριάδες. Ετσι, το νότιο κομμάτι αποκτά ιδιαίτερο κλίμα, με ήπιο χειμώνα, πολύ ξηρό και ζεστό καλοκαίρι, που επιτρέπει στη μαστίχα να στεγνώσει.

Το δεύτερο μυστικό είναι ο ευγονισμός. Από τα αρχαία χρόνια οι καλλιεργητές εντόπιζαν τα δένδρα που απέδιδαν περισσότερη και καλύτερη ρητίνη και τα πολλαπλασίαζαν, δημιουργώντας ένα νέο είδος σχίνου, που η σύγχρονη βοτανολογία έχει αναγνωρίσει ως ξεχωριστή ποικιλία, με το όνομα Pistacia lentiscus var. Chia (μαστιχόδενδρο). Το τρίτο μυστικό είναι η καλή διαχείρισή της από τους αρχαίους Χίους, που συστηματοποίησαν την καλλιέργεια, τυποποίησαν το προϊόν και το επέβαλαν στην αγορά.

Ο κύκλος

Στα Μαστιχοχώρια ο κύκλος της μαστίχας καθ' όλη τη διάρκεια του χρόνου είναι το κέντρο της κοινωνικής ζωής και η παραγωγική διαδικασία έχει μείνει αναλλοίωτη στο πέρασμα των αιώνων. Από το 1939 την παραγωγή συγκεντρώνει η «Ενωση Μαστιχοπαραγωγών Χίου», που ιδρύθηκε με αναγκαστικό νόμο. Από τον πρώτο χρόνο λειτουργίας της τριπλασίασε την τιμή και διεύρυνε τις εξαγωγές σε Αίγυπτο, Ιράκ, Συρία και Ινδία. Καθώς η σύγχρονη ιατρική επιβεβαίωνε τις ευεργετικές δράσεις της μαστίχας στην υγιεινή του στόματος, σε στομαχικές παθήσεις, έλκη, εγκαύματα και πληγές, η φήμη της φυσικής ρητίνης απογειώθηκε και τα υποπροϊόντα της κατέκτησαν τις διεθνείς αγορές.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΩΣΚΟΛΟΣ
ΦΩΤΟ: ΚΛΑΙΡΗ ΜΟΥΣΤΑΦΕΛΛΟΥ

ethnos